Tuesday, November 26, 2013



Sanggai - Iban love song -  of a man telling his lady their love will never be fulfilled
            Sanggai is used to offer drink to visitors and to each other during merrymaking. It is used to praise, to motivate and to honour a person. Below is the last verse of  the Sanggai of a man whose eyes have met those of a lady but he says that they will never be fated to be together:

Aih, dia deh aku Kumang Jawai ti bejalai,
Nengah tembawai udu panjai madang lensat,
Aku meda sibau pemadu mansau, udu pengelebat,
Ka aku niki wai menyadi,
Tulang aku lemi enda alah pakap,
Ka aku nyarau iya Kumang Kumbau,
Isau aku lembau enda uluh mantap;
Ka aku nyulok iya Kumang Demok,
Laban penyuluk enda ulih datai sipat;
Tang bisi buah Kumang beremah,
Labuh ka tanah ka arung lengkap,
Ka aku pakai, nyawa aku enggai,
Enda ulih nyuap,
Sayau meh tua  Kumang Jinap,
Sama kalat-kalat, ninga dek Kumang,
Ngema mengkalang, aih puang.

(I am like a sojourner,  Godess  of Beauty, Jawai,
Passing orchards of lensat trees bearing fruits,
I want to climb the fruits, dear sister,
My bones are weak, I cannot embrace the trunks,
I dearly wish to lop the branches,
My  sword  was lethargic and it could not be cut,
I want to use a long  stick ,
But it  cannot reach the fruits,
But,  Godess Beremah, some fruits have fallen to the valley,
I want to eat  them but  I have no appetite,
My mouth refuses to open,
What a pity our fate is thus,  Godess Jinap,
Both wandering aimlessly, Godess,
Bringing  on our backs mengkalang,  the  empty baskets.

Monday, November 25, 2013


PENGAP SENENTANG SIDA SENGALANG BURUNG MENDING KA BURUNG

Tu Pengap orang Balau. Kelia sida dibai Raja Brooke ngalahka sida Ngumbang, sida Ason enggau sida di Batang Ai ti bisi angkat ngelaban Raja Brooke. Tu sejarah ti nadai tau dikenggaika kitai. Sida orang Scotland kelia bendar amai meh bekayau enggau orang English. Tang semua pengawa nya ditulis sereta dipelajarka  sida magang laban nya History, ku sida. Ba genteran ditu Sengalang madahka burung jai enggau burung manah.  Orang kelia ngangau ka mentua "Bapa" lalu mentua ngangauka sida "apai uchu"
Genteran tu  diambi ari bup aku, PENGAP GAWAI KELINGKANG NEMPALAI KASAI ti tengan dichelak lalu disangka keluar ujung Bulan Duabelas tu ila.



Bu nusu menalu,
Baru midung di rapi kampung,
Bala sida Bekubu ti ngetu,
Nyau bebai mending ka burung.

Belawa Ketupung ka lempa pala langgung,
Lalu ninga ketupung beterantang di punggang arung.
Lalu beguai iya pulai ngagai mentua iya
Lai Bejambai Sengalang Burung
Ngagai tisi nenalan landung,
“Ketupung  bisi aku ninga dia tadi, bapa.
Kali tau ka burung bala kitai ti deka ngeranggai senawai leka nibung
Ngagai Batang Menyang Ulu Lemujong?”

“Uh! Nya nadai tau apai uchu .
Nya ga burung tamang nuan, burung tengkelak!
Baka nya sekali-kali  burung sida kelia
Di Lemenyang Batang  Lemujong
Sida ti ka nyerang ngagai Batang Balau Chundung,
Kera empai datai di Batang Balau Chundung,
Sida bebadi mati ilang pumpung, tua' sida Lemujong,
Beserenggung alam kampung beban ka rarung ngerakup kayu.”

Lalu belawa Bujang Berangai ka lempa tanah nyadai,
Datai dia tedinga ka beragai,
Lalu madah ka  mentua iya Lang Banda Sengalang Nyakai.
“Beragai bisi aku tedinga dia tadi bapa,
Tau nya ka burung kitai ti ka ngerampas kemantan panas
Ngagai sida Kayan Kenyah Long Linei?”

“Uh! Nya nadai tau, apai uchu,” pia ku jaku Lai Bejambai,
“Nya burung tamang nuan, burung tampak.
Baka tu sekali-kali burung  sida  Menyang Batang Entabai,
Ti ka nyerang kitai ngagai Batang Balau Nyuntai,
Lapa sida bedau datai ditu, dudi sida nyerang,
Ngalah ka rumah kitai nyampau pemanjai,
Dulu sida Entabai bebadi mati  ilang parai di tunggul tuai,
Nya ga nguai ka sabak luntai sida indai Embai.”

Balawa Kutuk ka lempa punggang teluk, “Kutuk bapa!”
“Uh! Nya nada tau, apai uchu,” pia ku Lai Nyakai Lang Benguk.
“Nya ga burung tamang nuan, burung bebanchak!
Enti pia, midung nuju gembi tajar bediri,
Ubah lengkan rendai renayan;
Ditu  apai uchu, burung enggai bebunyi,
Aram kitai angkat pindah palan.”

Udah retih kayu bekalih,
Nuju legai di langgai sungai
Sida ti mending ka burung bedau bulih,
Lalu mupuk angkat bejalai.

Nyau begerunyu bala buntu nunda kayu tebang ka jamban.

Orang ti dulu manggai di lengkap endur kesindap angkat begelih.
Nyau manggai di emperan endur sengayan bebung bebintih.

Baru tepanggai di lembang balai kendawang
Bebau sinang manchak idung;
Baru manggai di lempa balai sawa muka sengkilung.

“Ditu bu, apai uchu, menalu nusu,
Nuju midung di rapi kampung.”
Bala sa Bekubu ti ngetu,
Sengalang Burung nyau mending ka burung.

Lalu bejalai kera Lang Bejambai ka lempa tanah nyadai.
Dia tepeda ka lachau kuai, dua iku begagai betiti ragai daun wi.

Bejalai Lang Laut ka tanah lembut.
Dia tedinga ka sabut enta dedikut mati menchaie.

Bejalai ga Apai Migu ka lempa tanah munggu,
Dia iya tedinga ka dundun nyedu enta deduru
Munyi ti mutung geru batang rekung.

Bejalai Bejambai Lang Menari ka lempa tanah tisi
Begulai enggau Apai Manggie,
Dia tedinga ka bali api nyampau penyadi
Bunyi ti betiti bentali tulang perabung.

“Retih midung di junggur kampung,
Udah bulih burung, nama ti enggau ngerempung?”

Baru bejalai sida Lai Bejambai Entebunau Labang
Ka lempa tanah lembang,
Dia tepeda ka beruang tak jejagang,
Pulai nyengkubang bukang sida Menyang
Tumbang berawai ka bentang tajau menaga .

Baru bejalai Sengalang Burung ka lempa tanah langgung,
Dia tepeda ka remaung tak rerenjung pulai bedunjung bukang mensia.

Midung di rapi kampung,
Nuju lengkan renai renayan.
Udah sida ngerempung ka burung,
Betubuh pulai ka palan.

“Badas, apai uchu, burung kitai dipandung laba.
Mimpi kitai sigi ngasi, aku’ ka bisa, naka pengena, apai uchu,
Bunyi ka kiba, kingka ka kanan,
Burung tu mali rampung, batang jalan.

Baka tu meh niang Apai Tali kelia
Iya ti ka nyerang ka Batang Ulu Ai, ka ngayau mansang kediri,
Ma kita enda nanga Apai Tali, nyau nadai alah bai isi seladan?

Baka tu meh burung niang Apai Rabai kelia,
Iya ti ka nyerang ka Batang Ulu Entabai,
Ti ka ngayau nadai bebala besai,
Ma kita enda ninga Apai Rabai, bulih amai,
Barat berangai penuh langkan?

Baka tu meh burung Empati kelia akan,
Ti ngerampas leka begumba, balang begigi,
Ma kita enda ninga Empati, ti bebadi mungkal bedilang?

Nga Ginti kelia baka tu meh burung,
Iya ti ngerampas buah gemiah rarah balang bengeli,
Ma kita enda ninga Ginti, bulih sigi, ngambi dengah orang?”

Udah midung junggor kampung,
Nuju legai di langgai sungai.
Udah sida mending ka burung,
Betubuh angkat bejalai.

Saturday, November 23, 2013




Jalai Iban Ngintu Pemati
          Sereta meh orang orang nya deka mutus seput, deka mati, bala orang ti ngemata ka iya sereta enggau kaban belayan iya ti bukai lalu nganjung utai ti patut dibai iya mati pulai ka Sebayan, baka gari, duku enggau utai bukai ti dikesayauka iya. Enti orang nya indu, orang meri iya keresa indu baka kain, belia enggau utai bukai ti dikena iya maya iya agi idup, agi kering suba. Udah iya mutus seput, orang nadai tau meri iya utai agi. Semua utai ti diberi nya dikumbai baya' lalu ditumbak dalam pendam enggau iya. Kadang-kadang utai nya disimpan dalam lumbung iya. Tang kadang kadang bisi ga orang nganjung baya' lebuh iya lama udah ditumbak. Maya tu, sida ti takut, ti buyan tauka enggai bangat kiruh lalu nganjung sebelah bandir kayu ti bebesai ti pama penyauh ari pendam.
          Udah orang nya mutus seput, mata iya lalu ditutup orang ti ngibun iya baka anak tauka bini iya. Pengawa tu besai amai reti laban lebuh bebagika reta iya, orang ti "mejam, nanggam" iya ti lebih bekuasa ari orang bukai. Udah nya, bangkai nya lalu diberi mandi, diberi begari lalu dada iya ditabur enggau berau. Berau nya dikena minta Petara ngampun penyalah orang ti mati engka iya bisi enda bebasa ka penti pemali ti ngasuh iya sakit lalu ngujungka iya mati. Tembu nya, iya lalu dibai sereta digalika di ruai, di atas tikai ti alai iya mutus seput tadi. Bangkai nya lalu disiding enggau pua kumbu. Bala sida ti indu lalu belabuh begumpul nguan iya. Siti ari kebuah bangkai orang ti mati nya didinding tauka disiding laban enggaika diperaka ukui tauka mayau. Nya mali amai laban Iban nyangka bangkai ti diperaka mayau tauka ukui deka nyadi antu.
          Baya' orang ti mati lalu dibai ka ruai. Api mega lalu diidupka di ruai lebuh hari nyau lemai. Tu dikumbai nungkun api Sebayan. Di tisi nya mega lalu disediaka orang berau sereta ditambatka orang manuk siku. Enti orang deka mai lumbung iya niki, orang mesti ngenselan jani. Tang enti nadai jani, mesti ngenselan ngena manuk dua iku, laban jani bisi empat iti kaki lalu manuk dua iku pan sama bisi empat iti kaki.
          Agi kelia orang nadai nyenggai orang ti mati lama laban sida nyangka lama agi sida nyenggai, mayuh agi ga bala antu datai niki ka rumah. Maya suba, sereta meh orang parai, iya dikumbai antu. Nya meh kebuah lebuh nurun ngubur ka parai dikumbai "nganjung antu".
          Lemai sebedau orang nganjung bangkai orang ti mati nya, lemambang sabak nyuran tauka nyabak bebuah.